Jesteś po mastektomii lub oszczędzającym leczeniu nowotworu sutka?

Wiesz, że może pojawić się u Ciebie obrzęk limfatyczny ręki, pachy, okolic piersi?

Dowiedz się skąd może się on brać i jak skutecznie sobie z nim radzić.

Czym jest obrzęk limfatyczny?

Z definicji to  zjawisko gromadzenia się bogatobiałkowego płynu w przestrzeniach śródmiąższowych w wyniku upośledzonego odpływu limfy. Najprościej mówiąc – jeżeli limfa nie może swobodnie krążyć to manifestuje się pojawieniem opuchnięcia. Na początku pacjent może zauważyć, że dany obszar jest objętościowo większy, może czuć pulsowanie czy rozpieranie.

Niestety obrzęk limfatyczny,  ze względu na wysoko białkowy skład, ma tendencję do włóknienia. Stąd tak zwane „stare”, „zaniedbałe” obrzęki mogą być twarde, zbite i dawać objawy bólowe. Można wtenczas zauważyć „objaw dołeczka” widoczny na zdjęciu powyżej. Dlatego już tutaj warto wspomnieć, że w  leczeniu  nie zaleca się stosowania diuretyków (leków, herbatek, suplementów odwadniających)!!! Jest to bardzo ważna informacja, bo wielokrotnie są one przepisywane przez lekarzy, co w znacznym stopniu utrudnia ewakuację płynu. Może w pierwszych dniach zauważymy mniejszą objętość, ale zmieni się konsystencja z płynnego w gęsty i twardy.

Dlaczego może się pojawić u pacjentów z rakiem piersi?

Większość pacjentów poddawanych jest zabiegom chirurgicznym, którym towarzyszy usunięcie węzłów chłonnych (limfadenektomia) oraz radioterapia. Może to skutkować upośledzeniem drenażu limfy z kończyny górnej, a w konsekwencji wtórnym obrzękiem limfatycznym kończyny i/lub klatki piersiowej po stronie operowanej.

Jak często występuję obrzęk limfatyczny po leczeniu nowotworu piersi?

U większości pacjentek obserwuje się niewielki obrzęk w okresie pooperacyjnym, ale najczęściej zaburzenie to pojawia się między 18-24 miesiącem po operacji. Nie ma na to żadnej reguły – obserwuje się pojawienie obrzęku nawet po kilkudziesięciu latach. Częstość występowania jest różna i obejmuje 0,2% do 65,0% pacjentów poddanych chirurgicznemu leczeniu raka piersi.

Co może przyczynić się do powstania obrzęku limfatycznego?

• Liczba i poziom wyciętych lub uszkodzonych węzłów chłonnych
  • Czym więcej węzłów zostało zachowanych tym mniejsza szansa na wystąpienie obrzęku.
• Stosowana radioterapia w okolicach pachy
  • W trakcje naświetleń może dojść do uszkodzenia węzłów chłonnych i naczyń limfatycznych
• Wielkość i stopień nowotworu
  • Sam guz lub przerzuty mogą utrudniać drenaż chłonki
• Schorzenia współistniejące (cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, niewydolność żylna, otyłość)
  • Udowodniono ścisłą zależność pomiędzy występowaniem chorób towarzyszących a wystąpieniem obrzęku limfatycznego. Stąd tak bardzo zaleca się zmianę stylu życia.
• Operacja po stronie kończyny dominującej
  • Ze względu na obciążenia dnia codziennego jakie wykonujemy ręką dominującą jest ona bardziej narażona.
• Wskaźnik masy ciała BMI
  • Osoby z otyłością i nadwagą są w podwyższonej grupie ryzyka.
• Przeciążanie kończyny po stronie operowanej
  • Zaleca się „oszczędzający tryb” pracy kończyny górnej po stronie operowanej. Dopuszczalne obciążenie to 2 kg.
• Opalanie, odmrożenie
  • Duże wahania temperatur sprzyjają rozszerzaniu się nie tylko krwionośnych, ale też limfatycznych. Stąd nie zaleca się: gorących kąpieli, opalania, sauny. Należy także chronić kończynę przed zimnem.
• Urazy
  • Urazy wiążą się z wystąpieniem wysięku zapalnego, który może przerodzić się w występowanie długotrwałego obrzęku limfatycznego..
• Skaleczenia, zadrapania, ugryzienia
  • Wszelkie przerwanie ciągłości skóry należy jak najszybciej zabezpieczyć i zdezynfekować by nie doszło do stanów zapalnych tkanki podskórnej czy naczyń krwionośnych, a w konsekwencji do obrzęku
• Infekcje ogólnoustrojowe
  • Niestety może pojawić się obrzęk limfatyczny ręki w wyniku przebytej np. anginy.
• Duże zmiany ciśnienia (np.: lot samolotem)
  • Jest to spory czynnik ryzyka, dlatego zawsze zalecam zabezpieczyć się w rękaw lub rękaw i rękawiczkę kompresyjną na czas lotu.
• Spanie na stronie operowanej
  • Można mechanicznie zablokować przepływ limfy. Oczywiście nic nie powinno się stać, jeśli pół godziny poleżymy na tej stronie, natomiast trzeba się obserwować i zachować rozsądek.

Co robić jeśli już ten obrzęk się pojawi?

Niestety leczenie obrzęku limfatycznego jest trudne i wymaga długoterminowej lub dożywotniej profesjonalnej terapii. Warto ją wdrożyć, jak tylko zauważymy pierwsze zmiany. Nie warto czekać do momentu aż różnica w obwodach między kończynami będzie wynosiła  kilka centymetrów. Należy być wyczulonym na subtelne objawy takie jak: uczucie ciężkości ręki, pulsowanie i rozpieranie kończyny, uczucie „ciasnoty w rękawie”.

Należy pamiętać, że obrzęk limfatyczny jest chorobą nieuleczalną i progresywnie narastającą. Najprościej mówiąc: sam nie minie, a raczej będzie się pogłębiał. Brak skutecznego leczenia może prowadzić do wielu poważnych powikłań np.: stanów zapalnych tkanki podskórnej, stanów zapalnych żył i naczyń limfatycznych, zmian troficznych skóry, owrzodzeń a nawet amputacji.

Jeśli tylko zauważysz u siebie obrzęk limfatyczny zgłoś się na rehabilitację przeciwobrzękową. Dysponuje ona szerokim wachlarzem skutecznych metod leczenia. A już dziś zadbaj o działanie profilaktyczne.

Więcej o przeciwdziałaniu wystąpienia obrzęku limfatycznego w artykule: Co robić aby obrzęk limfatyczny nie wystąpił  oraz Czy potrafię sama się masować? Czyli jak prawidłowo  wykonać autodrenaż.

 Więcej o metodach leczenia w zakładce: terapia przeciwobrzękowa